روابط عمومی،مسئولیت اجتماعی و حکمرانی خوب

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-سید رضا جمشیدی:حکمرانی خوب اصطلاحی است که در چند دهه اخیر در محافل علمی و دانشگاهی گسترش پیدا کرده است، اصطلاحی که در وهله نخست دارای بعد اقتصادی بود و بانک جهانی آن را روش اعمال قدرت برای مدیریت اقتصادی کشورها و منابع اجتماعی آن جوامع برای رسیدن به توسعه تعریف نمود و بر اساس آن برخی از پژوهشگران حکمرانی را مقدمه توسعه پایدار دانستند.

«صداو پاسخگویی»یکی از موضوعات بسیار مهم است که از سوی بانک جهانی به عنوان دومین شاخص حکمرانی خوب مورد تاکید قرار گرفته است. همان موضوعی که باید دغدغه نخست روابط عمومی‌ها نیز باشد.

به عبارت دیگر حکمرانی بر مسئله تعامل و ارتباطات تاکید دارد و برخلاف دستورهای حکومتی از بالا،  نقش ذینفعان، چه نهادهای دولتی و چه نهادهای مدنی و مصرف کنندگان را مورد توجه قرار داده است.

 قواعد حکمرانی خوب

بر طبق جدیدترین تعریف بانک جهانی، حکمرانی خوب، در اتخاذ سیاست‌های پیش‌بینی شده، آشکار و صریح دولت مانند بوروکراسی شفاف؛ پاسخگویی دستگاه‌های اجرایی در قبال فعالیت‌های خود؛ مشارکت فعال مردم در امور اجتماعی و سیاسی و نیز برابری همه افراد در برابر قانون، تبلور می‌یابد.

به‌طور کلی می‌توان گفت که حکمرانی خوب، تمرین مدیریت سیاسی، اقتصادی، اجرایی و… منابع یک کشور، برای رسیدن به اهداف تعیین شده می‌باشد. این تمرین دربر گیرنده راهکارها و نهادهایی است که افراد و گروه‌های اجتماعی از طریق آن، توانایی دنبال کردن علایق و حقوق قانونی خود را با توجه به محدودیت‌ها داشته باشند.

میزان مشارکت مردم در امور جامعه یکی از کلیدی‌ترین پایه‌های حکمرانی خوب به‌شمار می‌رود. مشارکت می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق نهادهای قانونی صورت گیرد. البته نمی‌توان انتظار داشت که در نظام تصمیم‌گیری یک کشور، تمامی نظرات موجود مد نظر قرار گیرد، بلکه مفهوم مشارکت در اینجا، اشاره به آزادی بیان و تنوع دیدگاه‌ها و سازماندهی یک جامعه مدنی دارد.

پاسخگویی نهادها، سازمان‌ها و موسسات در چارچوب قانونی و زمانی مشخص در برابر اعضاء خود و ارباب رجوع، از جمله عواملی است که به استوار شدن پایه‌های حکمرانی خوب در یک جامعه منجر می‌شود.

از حکمرانی خوب به عنوان ابزاری برای تنظیم فعالیت نهادها در راستای استفاده کارامد از منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست نیز یاد می‌شود. کارایی و اثر بخشی در مقوله حکمرانی از جمله مباحثی است که با گذشت زمان، اهمیت بیشتری پیدا نموده‌است.

مسئولیت‌پذیری را می‌توان یکی از کلیدی‌ترین مولفه‌های حکمرانی خوب به‌شمار آورد. درکنار موسسات و نهادهای حکومتی، سازمان‌های خصوصی و نهادهای مدنی فعال در جامعه نیز باید در قبال سیاست‌ها و اقدامات خود پاسخگو باشند.

باید عنوان نمود که اصول حکمرانی خوب به‌صورت زنجیرای متصل به هم بوده و اجرایی شدن هرکدام از آنها، مستلزم اجرای سایر اصول می‌باشد. برای مثال نمی‌توان انتظار داشت که مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی بدون وجود شفافیت و حاکمیت قانون جنبه اجرایی چندانی در جامعه داشته باشد.

نقش روابط عمومی ها در حکمرانی خوب

از آنجایی که روابط عمومی یک فعالیت مبتنی بر ارتباط است، می‌تواند به شناخت، درک متقابل و ارتباطات یک سازمان با مخاطبان به منظور کامیابی در سیاست‌ها نقشی بی بدیل ایفا کند. شاید به همین دلیل است که روابط عمومی را مدیریت تعامل و تفاهم میان سازمان و ذینفعان و تضمین منافع مشترک و اعتماد میان آنها تعریف می کنند.

تعامل میان سازمان و مخاطبین، همان وجه مشترک میان ویژگی روابط عمومی و حکمرانی خوب است. البته باید گفت که مراد از مقایسه روابط عمومی و حکمرانی به منزله اضافه کردن ابعاد جدید به حکمرانی نیست، بلکه تلاشی است در جهت تاکید بر پاسخگو بودن روابط عمومی که این پاسخگویی و ایجاد ارتباط دوسویه با مخاطبان و شریک کردن آنها در امور مربوطه، نه تنها رضایت ذینفعان را افزایش می‌دهد بلکه می‌تواند شرایط حکمرانی خوب را فراهم سازد.

موضوع مهم دیگری که در این زمینه مطرح است نقش روابط عمومی ها در پاسخگویی است.

آنچه که بسیار حایز اهمیت می‌نماید ایجاد یک نظام پاسخگویی کارآمد و جامع است که بر اساس آن بتوان اطمینان یافت که رفتار و تصمیمات کارگزاران، در جهت تأمین منافع مردم است و سازمانها و دستگاه‏های اجرایی دولت، در راستای منافع جامعه گام بر می‌دارند.

همچنین پاسخگویی یک فضیلت و به منزله یک ویژگی مثبت برای مردم، کارگزاران و سازمانهای دولتی است که به موجب آن همه ملزم به ارایه توضیح درباره رفتارها، تصمیمات و عملکردهای خود هستند و این امر اگر محقق شود موجب تقویت رابطه بین شهروندان و دولت و افزایش اثربخشی و شفافیت در عملکرد سازمانها و شرکتها، کاهش فساد، افزایش انسجام، مشروعیت نظام سیاسی و ارتقای منفعت عامه خواهد شد.

مسئولیت اجتماعی و حکمرانی خوب

ساختار اجتماعی الگوی حکمرانی خوب بدین گونه است که با جهانی شدن عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به ظرفیت‌های ویژه ای در حوزه‌های سیاست گذاری و مدیریتی نیاز است که الگوی حکمرانی خوب با مشارکت نهادها حکومتی و بخش‌های خارج از آن در این جهت مطرح می‌شود.

حکمرانی خوب در حقیقت دارای دو بخش است که در بخش اول حکمرانی خوب مشارکت بین سه رکن اصلی در جامعه یعنی دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی نشان می‌دهد.

ارتباط صحیح و تعاملی سه بخش یاد شده زمینه تحقق حکمرانی خوب در ابعاد مختلف فراهم می‌سازد. نماد دولت حاکمیت، نماد بخش خصوصی ایجاد مازاد، کار آفرینی و سوددهی و نماد جامعه مدنی سازمان‌های غیردولتی است.

پیوند میان دولت و جامعه و شکل‌گیری جامعه همکار و هم افزا به صورت اجزا هم ارز و هم سطح هستند. اجزا دارای ارتباط متقابل با همدیگر هستند و ارتباط به این گونه است که موجب هم افزایی و اتحاد میان بازیگران در ترسیم استراتژی‌های کلان و اصلی برقرار می‌شود. الگوی حکمرانی خوب هنر سازوکار و تعامل میان نیروهای اجتماعی یعنی بازار، دولت و جامعه مدنی است.

مسئولیت اجتماعی نیز یکی از ارکان مهم حکمرانی خوب به شمار می رود و در مفهوم حکمرانی خوب مستتر است. مسئولیت اجتماعی به عنوان چارچوبی اخلاقی شخص را، چه فرد چه سازمان، در مشارکت به امور اجتماعی که  عمل به آن در سطح وسیع به منفعت جامعه خواهد بود، متعهد می سازد. مسئولیت اجتماعی به این معناست که فرد به عنوان عضوی از جامعه، مشارکت فعالانه دارد و نسبت به مشکلات و معضلات بی تفاوت نبوده و در تغییرات و بهبود شرایط می تواند سهیم باشد.

مسئولیت اجتماعی در نقطه مقابل بی تفاوتی قرار دارد؛ هرگاه معضل یا بحرانی در جامعه پدید بیاید، هر شهروند مسئول وظیفه خود می داند برای رفع آن معضل به نوبه خود مشارکت موثر داشته باشد تا در رفع آن بکوشد. مسئولیت اجتماعی  طیف گسترده ای از فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، محیط زیستی و امور خیریه را در بر می گیرد و افراد جامعه در هر سطح و طبقه ای، در قبال معضلات و اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد مسئول هستند و تحت هیچ شرایطی این مسئولیت از آنان ساقط نمی شود.

بدین ترتیب در حکمروایی خوب فقط دولت مسئول نیست؛ بلکه تعامل حکومت، جامعه مدنی، بخش خصوصی و شهروندان با یکدیگر برای تحقق آن ضرورت دارد؛ زیرا مرزهای جامعه (نظام سیاسی و اجتماعی) نفوذپذیر، متقاطع و در تعامل با یکدیگرند.

بدون تعامل درست شهروندان و جامعه مدنی و انجمن‌های اجتماعی و سیاسی با حکومت، حکمروایی خوب تحقق نمی‌یابد و سنگ‌بنای حکمروایی خوب، خدمات‌رسانی با کیفیت زیاد، مکانیسم پاسخگویی اثربخش و سریع، دسترسی آسان به منابع ضروری و تعهدات مدنی است که تحقق این مؤلفه‌ها در گرو بسط و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات است.