جایگاه ایران در بین کشورهای جهان در زمینه توسعه پایدار/سقوط ایران در شاخصه های محیط زیست

«رسانه مسئولیت اجتماعی»: رتبه بندی کشورها در زمینه توسعه پایدار و پایداری محیط زیست از بسیاری جهان حائز اهمیت است. یکی از مهم ترین دلایل این رتبه بندی شناخت ظرفیت ها و کمبودهای هر کشور در زمینه توسعه پایدار و پایداری محیط زیست است.

در رتبه‌بندی ۱۵۷ کشور جهان از نظر شاخص جهانی توسعه پایدار، ایران در رتبه هشتاد و نهم جهان جای گرفته است. در رتبه‌بندی ۱۵۷ کشور جهان از نظر یک شاخص جهانی که عملکرد کشورها برای دستیابی به اهداف بلندپروازانه توسعه پایدار را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، ایران در رتبه هشتاد و نهم جهان و بالاتر از کشورهایی همچون قطر، عربستان، آفریقای جنوبی، هند، کویت و اندونزی جای گرفته است.

شاخص اهداف توسعه پایدار که توسط دو موسسه اس دی اس ان و برتلزمن شیفتانگ تهیه شده نشان می‌دهد که رهبران جهان باید تلاش‌های خود را برای محقق ساختن ۱۷ هدف جهانی تقویت کنند.این گزارش می‌افزاید: «نه تنها افزایش گرایش به ملی‌گرایی و سیاست‌های حمایت‌گرایانه مانع از تحقق این اهداف می‌شود، بلکه همان‌گونه که گزارش نشان می‌دهد کشورهای صنعتی جهان در حال ایفای نقش خود به‌عنوان الگوی سایر کشورها نیستند.»

این گزارش ادامه می‌دهد کشورهایی که بهترین عملکرد را از نظر دستیابی به این اهداف داشته‌اند، بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان نیستند، بلکه کشورهای کوچک و توسعه یافته‌اند.

سوئد در راس این فهرست قرار دارد و کشورهای دانمارک و فنلاند در رتبه‌های دوم و سوم هستند. در بین کشورهای عضو گروه ۷، تنها آلمان و فرانسه در بین ۱۰ کشور بالای این جدول دیده می‌شوند. آمریکا در این شاخص رتبه چهل و دوم را دارد؛ درحالی‌که روسیه و چین به ترتیب حائز رتبه‌های ۶۲ و ۷۱ هستند.

ایران با کسب نمره ۷/ ۶۴ از ۱۰۰، در رتبه هشتاد و نهم این فهرست قرار گرفته است.در بخشی از این گزارش، از ایران به همراه کشورهای چین، هند، منطقه خلیج فارس و آمریکا به‌عنوان کشورهایی که استفاده بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی داشته‌اند، نام برده شده است.

در این گزارش، رتبه ایران از نظر شاخص رقابت پذیری جهانی در میان ۱۳۴ کشور مورد بررسی هفتاد و سوم اعلام شده است. همچنین ایران از نظر شاخص توسعه انسانی ، در بین ۱۵۷ کشور جهان، رتبه ۶۱ را به خود اختصاص داده است.

سقوط ایران در شاخصه های محیط زیست

بررسی جایگاه کشور در شاخص عملکرد محیط زیست طی ۱۵ سال گذشته، نشان‌دهنده وضعیت نه چندان مطلوب کشور در شاخص‌های زیست محیطی (هم در جهان و هم در منطقه) است؛ به طوری که در میان ۱۸۰ کشور جهان، از رتبه ۸۳ به جایگاه ۱۰۵  نزول کرده و این رتبه بدترین جایگاه کشور در ۱۵ سال اخیر است.

ایران برای ورود به حلقه تولید جهانی راهی جز صنعتی شدن، پیش روی خود ندارد، اما زمانی‌ که پای مفهوم توسعه پایدار به میان می‌آید، اهمیت محیط زیست بیشتر از همیشه نمایان می‌شود. راه‌حل‌هایی که بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی جهانی، تغییر اقلیم، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌ها در حال و آینده جلوگیری کند، کشورها را در مسیر توسعه پایدار قرار می‌دهد.

گزارش عملکرد محیط زیست حاکی از آن است که فنلاند بهترین وضعیت را داشته و در بالای جدول، رتبه ۱ را به خود اختصاص داده است. همچنین کشورهای ایسلند، سوئد، دانمارک و اسلوونی در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در بین کشورهای پایین جدول نیز سومالی بدترین وضعیت را داشته و جایگاه ۱۸۰ جهان را به خود اختصاص داده و اریتره، ماداگاسکار، نیجر و افغانستان در رتبه‌های بعدی هستند.

همچنین در بین کشورهای منطقه، اردن (با رتبه ۷۴)، بحرین (۸۶)، قطر (۸۷)، امارات متحده عربی (۹۲)، لبنان (۹۴)، عربستان سعودی (۹۵)، ترکیه (۹۹) و سوریه (۱۰۱) وضعیت بهتری نسبت به ایران داشته و کشورهای کویت (با رتبه ۱۱۳)، عراق (۱۱۶)، عمان (۱۲۶)، پاکستان (۱۴۴) و یمن (۱۵۰) جایگاه‌های پایین‌تری را به خود اختصاص داده‌اند.

براساس گزارش مشترک سازمان حفاظت محیط زیست ایران و بانک جهانی، حدود ۴.۷ درصد از محصول ناخالص ملی ایران زیان‌های زیست محیطی بوده است که با تبدیل آن به دلار، به رقم ۸.۴ میلیارد دلار می‌رسیم.

در تهران روزانه ۳ هزار تن مونواکسید کربن، ۲ تن سرب، ۱۳۰ تن اکسید ازت و ۳۰ تن اکسید گوگرد تولید و پخش می‌شود که ۸۰ درصد آن ناشی از آلودگی وسایل نقلیه عمومی است. بر اثر این میزان آلودگی که ۸.۲ برابر استاندارد جهانی است، سالانه شاهد مرگ ۷۰۰۰ نفر بر اثر آلودگی هوا، مرگ‌های زودرس، سکته، سرطان، بیماری‌های روحی و روانی و کاهش امید به زندگی هستیم.

در عین حال، ظرف ۳۰ سال گذشته جنگل‌های کشور از ۱۸ میلیون هکتار به ۱۲ میلیون هکتار کاهش یافته است. اما هیچکدام در محاسبات اقتصادی در نظر گرفته نشده است.

راهکارها و فرصت ها

مالیات‌های زیست‌محیطی یا مالیات‌های سبز یکی از ابزارهای اقتصادی قدیمی در حفظ محیط زیست بوده که سالیان طولانی در کشورهای مختلف از آن استفاده شده است. استفاده از این ابزار در مواردی که علم اقتصاد محیط زیست پیشنهاد می‌کند بسیار لازم و ضروری است و مانع انتشار آلاینده‌های بیش از حد بهینه اجتماعی می‌شود.

فعلاً در ایران سیستم جریمه وجود دارد که با مالیات بسیار متفاوت است، اما می‌توان با فراهم کردن بستر حقوقی و انجام تحقیقات علمی اقتصادی به‌شکلی علمی مقدار مالیات‌های سبز را تعیین کرد.

توسعه کارآفرینی سبز، گسترش اقتصاد سبز، توجه به ظرفیت‌های زیستی و قابلیت‌ها و مزیت‌های منطقه‌ای در طرح‌های اقتصادی، بهره‌وری سبز در منابع، مصارف و فرآیندها و کاهش تهدیدات محیط زیستی، آلودگی‌ها و هزینه‌های درمان، تدوین سند اقدام برای کاهش مصرف انرژی، تأمین عدالت اجتماعی محیط زیستی با استفاده پایدار از منابع، برخورداری عادلانه جامعه و نسل آینده از محیط زیست و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در حوزه انرژی و منابع برای کاهش شدت انرژی از جمله راهکارهای حفاظت محیط زیست در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی بر اساس بندهای ابلاغی مقام معظم رهبری است.

استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی با توجه به معاهدات محیط زیستی و واردات فناوری‌های نوین در حوزه انرژی، توجه به ظرفیت زیستی کشور، آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه اقتصاد مقاومتی و محیط زیست، اجرای ماده ۱۹۰ قانون برنامه پنجم در مورد مدیریت سبز، به‌کارگیری فناوری‌های نوین و فناوری‌های سبز، تصویب قانون مالیات سبز به منظور حفاظت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی‌ها، وارد کردن هزینه‌های محیط زیستی در حساب‌های ملی و سبز شدن حساب‌های ملی به منظور شفاف‌سازی هزینه‌های محیط زیستی و ایجاد سازوکار مناسب برای ترویج اقتصادسبز از دیگر راهکارها برای بهبود وضعیت فعلی است.