«رسانه مسئولیت اجتماعی»- مریم شقاقی:«مازوت»یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید و چون سیاه‌رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین مادهٔ سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها، موتورهای دیزلی دریایی و برخی نیروگاه‌ها است.
ورود مازوت و سایر نفت‌های کوره به محیط زیست آثار مختلفی را به همراه دارند، نفت‌های کوره همچون مازوت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از دیگری به شمار می‌آید. زمانی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آنها تبخیر می‌شوند برخی دیگر نیز به دلیل نشتی مخازن نگهداری آنها در آب و خاک حل خواهند شد.
مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز صورت می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند می‌توانند تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند.بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.
در شرایط کمونی شائبه‌ها درباره دلایل تشدید آلودگی هوا در کلانشهر‌های کشور همچنان وجود دارد. اینکه سهم هر یک از آلاینده‌ها در شکل‌گیری این فاجعه آب و هوایی چقدر است؟ اینکه کدام دستگاه‌ها در این خصوص ترک فعل داشته‌اند و اساساً این حجم از تأیید و تکذیب درباره کیفیت سوخت، مازوت‌سوزی و… برای چیست؟
استفاده از سوخت مازوت یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش آلودگی هوای کلانشهرها به ویژه پایتخت اعلام شده است تا حدی که با وجود تعطیلی چندین روزه مدارس و دانشگاه‌ها و بارش‌های پراکنده تغییر در میزان آلودگی‌ها ایجاد نشد و در این بین تهران رکورددار آلودگی به دلیل مازوت‌سوزی و سوخت ناقص خودروها شده است.
کارشناسان معتقدند افزایش پلکانی تعرفه گاز، سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاه‌ها، افزایش تولید سوخت پاک از جمله راهکارهایی به‌شمار می‌آیند که شاید بتوان با بهره گرفتن از آنها امیدی به بهبود وضعیت هوای کشور داشت اما انتشار ذرات آلاینده معلق طی حدود دو هفته اخیر میزان آلودگی هوا به‌شدت افزایش یافته است و وضعیت فعلی به‌شدت در حال وخیم‌تر شدن است از سویی با توجه به اینکه هنوز به فصل سرما و احتمال افزایش مصرف گاز و ناگزیری نیروگاه‌ها به افزایش مازوت‌سوزی باید در انتظار بدتری باشیم.
گمانه زنی ها درباره منشأ آلودگی هوای کلانشهرها
بررسی‌ها نشان می‌دهد، دلیل آلودگی هوا هرچه باشد، باید شناسایی شود و مسببان و مقصران بی‌توجهی به تشدید آلاینده‌ها برابر قانون تا مرز معرفی به دستگاه قضایی مور مؤاخذه قرار بگیرند. برخی از کارشناسان معتقدند، سهم منابع متحرک بیش از منابع ثابت است، اما نباید از کیفیت سوخت و دور تند فعالیت مراکز متعدد صنعتی از جمله نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های سیمان اطراف کلانشهرها غافل شد.
عده‌ای نیز پیکان انتقاداتشان روانه کیفیت سوخت خودرو‌های بنزینی و گازوئیلی است و علاوه بر نقش حجم بالای تردد‌ها و فرسودگی وسایل نقلیه شخصی و عمومی، از فرآیند احتراق وسایل نقلیه گلایه دارند و معتقدند در کمتر از ۴۸ ساعت، حجم بالای تردد‌ها و کیفیت نازل سوخت آسمان آبی کلانشهرها را سیاه می‌کند.
در همین رابطه، محسن ناصری؛ رئیس هیئت مدیره انجمن علمی هوای پاک در پاسخ به این سؤال که بیشترین سهم ایجاد آلودگی در هوای پایتخت چیست؟ اظهار کرد: با توجه به سوابق موجود، تاکنون بیشترین آلودگی مربوط به منابع متحرک است. عمده‌ترین شاخص آلاینده هوا از عنصر co خارج شده و به ذرات یا گردوغبار متمایل شده است. در شرایط حاضر طبق آمار، برخی ایام دی‌اکسید‌های گوگرد نیز بالاترین شاخص را به خود اختصاص داده‌اند که شرایط را دشوار کرده است.
وی افزود: دی‌اکسید‌های گوگرد می‌توانند منجر به افزایش ذرات شوند. منابعی که از آنها دی‌اکسید‌های گوگرد تولید می‌شوند، محدودند. هیدروکربن‌های سنگین شامل مازوت و گازوئیل با کیفیت بسیار نازل باعث ایجاد و افزایش این آلودگی در مناطق شهری می‌شود.
رئیس هیئت مدیره انجمن علمی هوای پاک با اشاره به سوخت مازوت به عنوان یکی از منابع آلودگی هوا عنوان کرد: بخشی از صنایع که سوخت مصرف می‌کنند و در صدر آنها نیروگاه‌ها، باید مورد بررسی قرار بگیرند. تأمین سوخت این نیروگاه‌ها با همکاری وزارت نفت و وزارت نیرو یا دیگر دستگاه‌های مرتبط، طی یک فرایند کلی صورت می‌گیرد.
مازوت چه تأثیری بر سلامتی انسان می گذارد؟
مازوت در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد.
اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی، تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسول یا ذرات بسیار ریز هوا است که «ذرات معلق» موجود در هوا را سبب می‌شوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند.
اثر سوم سوزاندن مازوت از منبع انتشار آن فراتر می‌رود و در این حالت اکسیدهای گوگرد به دلیل واکنش در اتمسفر و فاز محلول در آب، به اسید تبدیل می‌شوند.
این آئروسول‌های اسیدی تحت شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل خواهند شد. زمانی که آلودگی هوا ناشی از عملکرد و فعالیت‌های انسانی نباشد باران‌های اسیدی در حدود ۵.۵ خواهد بود که این میزان خاصیت اسیدی به دلیل وجود کربنیک اسید حاصل از واکنش بخار آب با دی‌اکسید کربن است.
این باران‌های اسیدی اثرات مخرب دیگری نیز بر جای می‌گذارند که از میان آنها می‌توان به حل شدن فلزات سنگین در باران‌های اسیدی اشاره کرد و خاک‌ها نیز دیگر توانایی نگه‌داشتن ریشه درختان را نخواهند داشت. در نتیجه با فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی، احتمال بروز سیل افزایش می‌یابد.
باید توجه داشت که تعداد نیروگاه‌های فرسوده در ایران کم نیست و عدم نقدینگی موجب شده تا آن طور که باید جایگزینی نیروگاه‌ها صورت نگیرد، در تهران نیز هرچند که گفته می‌شود تا کنون از مازوت استفاده نشده اما قدمت بالای برخی از نیروگاه‌های تهران آلودگی به همراه دارد که باید برای این مهم فکری اساسی اتخاذ شود.
Source link
