ادامه هشدارها نسبت به مخاطرت زیست محیطی توسعه یکباره ۵۰۰۰ معدن

«رسانه مسئولیت اجتماعی»:مدتی قبل سید رضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت، در بازدید از معدن ذغال سنگ رضی در شهرستان رامیان از پروژه‌ای پرده برداشت که به تعبیر عباس محمدی، کارشناس محیط زیست «بدترین شکل تغییر کاربری زمین است.» وزیر دولت ابراهیم رئیسی از برگزاری ۵ هزار مزایده در سه ماه آینده در خصوص اکتشاف و واگذاری معادن در کشور خبر داد و گفت: «این اقدام در نوع خودش کار بی‌نظیری است که به رونق معادن کمک می‌کند و در حال پیگیری و انجام است.»

اما تلاش بحث‌برانگیز دولت برای برگزاری ۵ هزار مزایده و اکتشاف معدن چیزی نبود که در دل اعتراضات اخیر از دیده‌ی فعالان محیط زیست پنهان بماند، طوری‌که جمعی از فعالان، سازمان‌های مردم نهاد و کنشگران محیط زیستی در نامه‌ای خطاب به دولت نوشتند: «آیا صدور مجوز معدن‌کاوی در بیش از ۷۰ درصد از سطح منابع ملی کشور به معنای عبور از اصول آمایش سرزمین، توسعه و در نهایت تهی کردن منابع کشور نیست؟»

در ادامه این بیانیه آمده است: «چنین اقداماتی، تیشه زدن بر ریشه‌های محیط‌زیست این کشور و در حقیقت تهدید حیات است و فرصت‌طلبان بدانند که کنشگران این سرزمین همچنان طبیعت این کشور را دیده‌بانی می‌کنند و اجازه نخواهند داد در میانه‌ی درد و رنج و گرفتاری‌های مردم، عده‌ای سودجویانه این سرزمین را به تاراج بگذارند، لذا اعلام می‌کنیم که این مزایده چوب حراج است بر منابع کشور، منابعی که تضمین کننده‌ی حیات در کشور عزیزمان ایران است و آنچه در جریان است خلاف منافع عموم و سرزمین است که بایستی سریعاً متوقف شود.

‎‌بزرگترین تهدید برای کره زمین تغییر کاربری عرصه های طبیعی است

در این زمینه سوال مهم این است که دغدغه و نگرانی فعالان محیط زیست چیست و چرا آن‌ها صدای اعتراض در مقابل برگزاری ۵ هزار واگذاری برای اکتشاف معدن شده‌اند. عباس محمدی برای پاسخ به این پرسش می‌گوید: «بزرگ‌ترین تهدید برای کره‌ی زمین، تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی است و معدن‌کاوی بدترین شکل تغییر کاربری زمین است. در معدن‌کاوی، هیچ‌گاه امکان بازگرداندن زمین به‌شکل نخست وجود ندارد، و حتی ترمیم نسبی آن هم بسیار دشوار است.»

این نگرانی به‌نظر می‌رسد در دل مدیران محیط زیست هم ایجاد شده، طوری‌که حسن اکبری، معاون محیط طبیعی، وتنوع زیستی سازمان محیط زیست در واکنش به مزایده اخیر گفته: »موضوع مزایده ۵ هزار واحد معدنی در کشور که از سوی وزارت صمت مطرح شده بسیار نگران کننده است، چراکه بسیاری از گونه‌های حیات وحش به‌دلیل فعالیت‌های معدنی در حال نابودی قرار دارند.»

اما با انجام گسترده عملیات معدن کاوی در کنار احتمال نابودی خاک و حیات وحش آسیب‌های دیگری هم وجود دارند، محمدی در این‌باره به می‌گوید: «در شرایطی که کشور ما درگیر معضل گردوغبار، آلودگی هوا، و کم‌آبی است، معدن‌کاری به‌ویژه در منطقه‌های نزدیک به روستا‌ها و شهر‌ها و نقاط زیستی حساس می‌تواند موجب تعمیق این معضل‌ها و در نتیجه موجب زیان‌های ماندگار در حوزه‌ی اقتصاد و سلامت مردم شود.»

این فعال محیط زیست با بیان این‌که معدن کاوی «تخریب جبران‌ناپذیر چشم‌انداز‌های طبیعی است» خاطرنشان می‌کند: «در معدن‌های روباز، آزاد شدن مواد رادیواکتیو، مواد آزبست‌مانند، و گردوغبار‌های فلزی از مهم‌ترین خطر‌ها در مرحله‌ی برداشت ماده‌ی معدنی است. در مرحله‌ی جداسازی ماده‌ی مورد نظر از سنگ و خاک نیز دوغاب ناشی از فعالیت، موجب انتقال انواع مواد سمی به رواناب‌ها و آبخوان‌ها می‌شود. در معدن‌های زیرزمینی هم عوارض شدیدی مانند فرونشست زمین، آزاد شدن گاز‌ها و امواج خطرناک مانند گاز سرطان‌زای رادون، و تخریب‌های ناشی از دفع باطله‌های معدن وجود دارد.»

سازمان محیط زیست پیگیر اجرای طرح

با این وجود آن‌طورکه از اظهار نظر رئیس سازمان محیط زیست پیداست، قرار نیست ۵ هزار مزایده معدن کاوی به فراموشی سپرده شود و شاید در بهترین حالت فقط با نظارت این سازمان انجام بگیرد، طوری‌که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست عنوان کرد: «قرار شده به‌صورت دقیق اسامی ۵۰۰۰ معدنی که قرار است واگذار شود به سازمان محیط زیست اعلام شود تا تمهیدات لازم در زمینه حفظ محیط زیست صورت گیرد. با وزیر صمت مکاتباتی کرده‌ایم و با معادنی که در مناطق حفاظت شده هستند کاملا طبق قانون برخورد می‌کنیم و معادنی را نیز که خارج از مناطق حفاظت شده هستند و آلایندگی تولید می‌کنند را نیز پیگیری می‌کنیم البته ما هم در تولید ملی و هم ارتقای شاخص‌های زیست‌محیطی از هیچ کمکی دریغ نمی‌کنیم و اغماضی هم در برخورد با نواقص نداریم.

این در حالی است که معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: توسعه واحدهای معدنی آن هم به یک‌باره به شدت موجب تخریب زیستگاه‌ها، تنوع زیستی و کاهش کیفیت هوا و خاک کشورمان می‌شود.

حسن اکبری اظهار کرد: توسعه واحدهای معدنی آن هم به یک‌باره به شدت موجب تخریب زیستگاه‌ها، تنوع زیستی و کاهش کیفیت هوا و خاک کشورمان می‌شود.

وی با بیان این که با وزارتخانه‌های  صمت و جهاد کشاورزی به عنوان متولیان اصلی مقابله با تخریب خاک مکاتبه‌هایی شده است و نگرانی‌هایمان را در این‌باره منتقل کرده‌ایم، گفت: در برابر توسعه فعالیت‌های معدنی در مناطق ۴ گانه حفاظت محیط زیست براساس قانون ایستادگی می‌کنیم، چرا که توسعه واحدهای معدنی نباید موجب تخریب سرمایه‌های زیستی شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که فعالیت‌های معدنی از نظر تاثیرگذاری در طبیعت بسیار مهم است، گفت: توسعه کشاورزی دیم همراه با معدن‌کاوی با جاده‌های متعدد دسترسی و چرای بی‌رویه دام ۴ عاملی است که به شدت بر مناطق حفاظت شده تأثیر منفی می‌ گذارد.

اکبری بیان کرد: از سال ۱۳۸۸ و با تصویب قانون رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری، سازمان حفاظت محیط زیست از گردونه استعلامات معدنی حذف شد و در اصلاح قانون معادن هم به سبب نگاهی که نمایندگان مجلس در آن زمان داشتند و این که توسعه معدنی باید در کشور اتفاق بیفتد، بازهم سازمان حفاظت محیط زیست صرفاً در مناطق ۴ گانه حفاظت محیط زیست که ۱۱ درصد از خاک کشور را تشکیل می‌دهد، مجاز به اعلام نظر در زمان اکتشاف و بهره‌برداری از معادن شد.

وی ادامه داد: در قانون حفاظت از خاک، برخورد با تخریب محیط زیست برعهده وزارت جهاد کشاورزی است و در چنین شرایطی سازمان حفاظت محیط زیست صرفاً در محدوده مناطق ۴ گانه خود می‌تواند اقدامات قانونی برای پیشگیری از واگذاری‌های بی‌رویه معادن و مقابله با تخریب‌های ناشی از فعالیت واحدهای معدنی را انجام دهد و درباره ۹۰ درصد از خاک کشور سازمان حفاظت محیط زیست اختیار قانونی ندارد.