«رسانه مسئولیت اجتماعی»- مریم شقاقی:مرکز مطالعات نشنال‌اینترست در گزارشی به قلم دو پژوهشگر مسائل بین‌الملل به ریسک‌سنجی ۱۰رخداد بین‌المللی احتمالی در سال۲۰۲۳ پرداخته است. این پژوهشگران بر اساس رتبه‌بندی ضعیف، نسبتا ضعیف، متوسط، نسبتا زیاد و کاملا زیاد احتمال به وقوع پیوستن این رخدادهای بین‌المللی را مورد بررسی قرار داده‌اند.
از نگاه این اندیشکده آمریکایی۱۰ریسکی که سرانجام به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدیدهای سال۲۰۲۳ مورد شناسایی قرار گرفته‌اند، در فهرست «ناشناخته‌های شناخته‌شده» هستند؛ تحولات یا روندهای قابل‌تشخیصی که می‌توان مسیرهای احتمالی آنها را ارزیابی کرد.
علاوه بر این، طیفی از «ناشناخته‌های ناشناخته» نیز وجود دارد؛ رویدادهایی که نمی‌توان پیش‌بینی کرد؛ اما پیامدهای فاجعه‌باری دارند. با این همه در فهرست ده‌گانه ریسک‌های بزرگ جهان۲۰۲۳ از نظر نشنال‌اینترست این موارد به چشم می‌خورد: چندبحرانی از جانب جنگ اوکراین، افزایش ناامنی غذایی، مساله مقابله با ایران، تشدید بحران بدهی در کشورهای در حال توسعه، بدهی جهانی، تعمیق کاهش همکاری جهانی در زمینه تغییرات آب و هوایی و بدهی کشورهای کمتر توسعه‌یافته، یک سیستم تکه‌تکه و افزایش تلاش قدرت‌های بزرگ برای خودکفایی تمام‌عیار در نیمه‌هادی‌ها، بدتر شدن تاثیرات تغییرات آب و هوایی، تشدید تنش بین آمریکا و چین و مخمصه خطرناک‌تر در شبه‌جزیره کره.
این ۱۰ریسک دارای رتبه‌های متوسط، نسبتا زیاد و کاملا زیاد هستند. اما در پیش‌بینی مرکز نشنال‌اینترست این موارد نیز به‌عنوان «ناشناخته‌های ناشناخته»معرفی شده‌اند: فوران ابر آتش‌فشان‌ها (یِلواِستون، اندونزی و ژاپن)؛ ایجاد یک سیارک غول‌پیکر به عرض ۶مایل، آن‌قدر بزرگ که دایناسورها را ۶۶میلیون سال پیش از میان برد، توفان خورشیدی و پرتاب مقادیر زیادی از ذرات باردار مغناطیسی به زمین که می‌تواند شبکه‌ها را برای هفته‌ها یا ماه‌ها از کار بیندازد و اشعه گامای رادیواکتیو که از اعماق فضا می‌تابد.
همان‌طور که از همه‌گیری کووید دیدیم، هزاران ویروس در سیاره ما می‌توانند جرقه همه‌گیری‌های آینده را مشتعل کنند که مقابله با برخی از آنها دشوارتر از کووید است.
یک – چندبحرانی از جانب جنگ اوکراین: پایان بازی در اوکراین و چگونگی و زمان وقوع آن همچنان یک راز باقی‌مانده است. بااین‌حال، حلقه چند بحرانی ناشی از جنگ – ناامنی انرژی و غذایی، تورم و رکود اقتصادی – ممکن است «خستگی از کمک به اوکراین» را در غرب دامن بزند و حمایت حیاتی از این کشور را با تهدید مواجه سازد.
این جنگ چندین خطر به‌هم‌پیوسته ایجاد می‌کند؛ این خطرات شامل این موارد می‌شود: یک درگیری مداوم و به بن‌بست رسیده؛ وخامت اوضاع درصورتی‌که ایالات‌متحده/ ناتو در پاسخ به بمباران پوتین، تسلیحات پیشرفته بیشتری به کی یف بفرستند؛ استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای در صورت تلاش کی‌یف برای تصرف کریمه؛ «خستگی از کمک به اوکراین» در اروپا با شروع رکود و شکاف ایالات‌متحده و اتحادیه‌ی اروپا بر سر کمیت و کیفیت کمک‌های نظامی برای ادامه ارائه کمک‌ها به کی‌یف.
دو- افزایش ناامنی غذایی: برنامه جهانی غذا گرسنگی و سوءتغذیه را برجسته کرده است که در سراسر جهان از آمریکای مرکزی و هائیتی گرفته تا شمال آفریقا، ساحل، غنا، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی و سپس به سمت شرق تا شاخ آفریقا و از سوریه و یمن گرفته تا پاکستان و افغانستان امتداد دارد. تعداد افرادی که با ناامنی غذایی حاد مواجه هستند از ۱۳۵میلیون به ۳۴۵میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ افزایش‌یافته است. حتی اگر جنگ در اوکراین به‌طور مسالمت‌آمیز حل شود و محموله‌های آینده غلات از اوکراین در خطر نباشد، کمبود مواد غذایی همچنان وجود خواهد داشت. علاوه بر درگیری، تغییرات آب و هوایی – که باعث خشکسالی‌های شدیدتر و تغییر الگوهای بارندگی می‌شود – محرک اصلی ناامنی غذایی است و بعید است در سال۲۰۲۳ به‌طور موثر کاهش یابد
سه-رویارویی با ایران: مانند جنگ در اوکراین، ایران نیز می‌تواند با یک وضعیت «چند بحرانی» مواجه شود. ستاره‌ها از اقبال برای یک درگیری جدید و خطرناک میان ایالات‌متحده یا اسرائیل با تهران خبر می‌دهند. توافق هسته‌ای ایران – که همین چند ماه پیش در آستانه موفقیت بود – اگر نگوییم مرده، بلکه اکنون خفته است. ایران در حال تسریع غنی کردن اورانیوم خود است که چشم انداز روشنی را نشان نمی دهد. موضوع پهپادها و موشک‌های ایرانی در روسیه بُعد جدیدی به رویارویی و انگیزه‌ای برای تحریم‌های جدید می‌دهد. تداوم ناآرامی‌های داخلی بی‌سابقه نیز می‌تواند بر عدم اطمینان بیفزاید. یک دولت راست افراطی جدید در اسرائیل و مجلس نمایندگان جمهوری‌خواه در ایالات‌متحده فشارها را برای آسیب‌رساندن و خرابکاری در کارخانه غنی‌سازی تهران در فردو و همچنین تاسیسات موشکی و پهپادی ایران تشدید خواهند کرد. در پاسخ، ایران می‌تواند به تاسیسات نفتی عربستان یا نفت‌کش‌ها در تنگه هرمز حمله کند و با افزایش خطر تشدید درگیری، ترافیک نفت را مختل کند. تداوم ناآرامی‌ها رویدادی با احتمال کم و پیامدهای زیاد است که می‌تواند ژئوپلیتیک در خاورمیانه از پیش آشفته را متحول کند.
چهار-تشدید بحران بدهی در کشورهای درحال‌توسعه: برنامه توسعه سازمان ملل متحدهشدار داده است که ۵۴کشور با درآمد کم و متوسط «مشکلات شدید بدهی» دارند. این کشورها ۱۸درصد از جمعیت جهان، بیش از ۵۰درصد از مردمی که در فقر شدید زندگی می‌کنند و ۲۸ کشور از ۵۰ کشور آسیب‌پذیر جهان را تشکیل می‌دهند. از لحاظ تاریخی، بخشودگی بدهی «نوشدارو بعد از مرگ سهراب است». مشکلات پرداخت بدهی در ابتدا اغلب با مشکلات نقدینگی اشتباه گرفته می‌شود که منجر به بحران‌های طولانی بدهی با پیامدهای اقتصادی شدید می‌شود. کشورهای کم‌درآمد، مانند سومالی و زیمبابوه، در صدر فهرست کشورهای با بدهی قرار دارند؛ اما «آکسفورد اکونومیکس» تخمین می‌زند که بسیاری از کشورهای نوظهور بازارمحور توفان را پشت سر خواهند گذاشت؛ زیرا قبلا در اوایل چرخه نزولی هزینه‌ها را کاهش داده‌اند. شرایط مالی وخیم اکثر کشورهای درحال‌توسعه، نوید بدی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تا سال۲۰۳۰ است. در عوض، جهان درحال‌توسعه احتمالا فقر بیشتر، بهبود آموزشی کمتر و کاهش توانایی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی را در سال ۲۰۲۳ تجربه خواهد کرد.
پنج-بدهی جهانی مارپیچی: هم بدهی شرکتهای غیرمالی (۸۸تریلیون دلار، حدود ۹۸درصد تولید ناخالص داخلی جهانی) و هم بدهی ترکیبی دولت، شرکت‌ها و خانوارها (۲۹۰تریلیون دلار تا سه‌ماهه سوم سال۲۰۲۲) طی چهار تا پنج‌سال گذشته طبق گزارش «موسسه بین‌المللی مالی» افزایش یافته است. چندین سال نرخ بهره پایین – در برخی موارد منفی – که به پول آسان کمک می‌کند، به توضیح این وضعیت یاری می‌رساند. اگرچه کل آن کمی کاهش‌یافته است، «چند بحرانی» افزایش نرخ بهره، دلار قوی، رکود در اروپا، اقتصاد ضعیف چین و عدم اطمینان درباره اوکراین احتمالا جرقه یک بحران مالی منطقه‌ای یا حتی جهانی دیگر خواهد بود.
شش-تعمیق کاهش همکاری جهانی: خطرات جهانی، از تغییرات آب و هوایی و بدهی کشورهای کمتر توسعه‌یافته گرفته تا زباله‌های فضایی، در حال افزایش است؛ زیرا افزایش رقابت میان قدرت‌های بزرگ، دستیابی به همکاری درباره مشکلات مشترک جهانی را دشوارتر می‌کند. پس از نشست نوامبر گروه۲۰ بین رئیس‌جمهور جو بایدن و همتای چینی او شی جین‌پینگ، دو رهبر توافق کردند که مذاکرات دوجانبه درباره تغییرات آب و هوایی را از سر بگیرند. بااین‌حال، یک درگیری دیگر بر سر تایوان احتمالا این تلاش را متوقف خواهد کرد. همان‌طور که «نگوزی اوکونجو-ایویلا»، مدیرکل سازمان تجارت جهانی، اخیرا هشدار داد، سیستم تجاری چندجانبه به‌شدت در حال نابودی استغ هرچند هزینه‌های حمایت‌گرایی و تلاش‌های خودکفایی قدرت‌های بزرگ رشد اقتصادی را برای همه کشورها کند سازد. موسسات دیگر ناکارآمد هستند: گروه ۲۰ در خنثی کردن بحران‌های رو به رشد بدهی در میان کشورهایی که بیشترین آسیب را دیده‌اند، مانند بنگلادش، پاکستان، سریلانکا و سایرین کند عمل کرده است؛ درحالی‌که بانک جهانی درباره عدم تخصیص بودجه بیشتر به مبارزه با تغییرات آب و هوایی موردانتقاد شدید کشورهای درحال‌توسعه قرارگرفته است. در غیاب اقدامات بیشتر نهادهای چندجانبه برای رویارویی با چالش‌های امروزی، مشروعیت نظم لیبرال غربی پس از جنگ جهانی دوم، به‌ویژه در چشم بسیاری از کشورهای جنوب جهانی که اکنون شاهد کاهش شانس خود برای توسعه سریع اقتصادی هستند، از بین خواهد رفت. یکی دیگر از پیامدهای ناسیونالیسم اقتصادی که باعث عدم همکاری در اصلاح و به‌روزرسانی نهاد جهانی می‌شود، تکه‌تکه شدن نظم بین‌المللی و تبدیل آن به خوشه‌های منطقه‌ای و هنجارها و استانداردهای رقیب ناکارآمد است. فروپاشی نظام چندجانبه تنها خطرات فقر، ملی‌گرایی و درگیری بیشتر را افزایش می‌دهد.
هفت-یک سیستم تکنوپولاریزه و تکه‌تکه: «گروه مشاوره بوستون تخمین می‌زند که اگر قدرت‌های بزرگ تلاش کنند که به خودکفایی تمام‌عیار در نیمه‌هادی‌ها دست‌یابند، همان‌طور که دولت بایدن می‌خواهد به چنین خودکفایی‌ای برسد، سرمایه‌گذاری اولیه می‌تواند به یک‌تریلیون دلار برسد و تراشه‌ها ۳۵ تا ۶۵ درصد بیشتر هزینه بردارند. با داغ‌شدن جنگ بین فناوری چین و آمریکا، چین به بسیاری از محصولات خارجی دسترسی نخواهد داشت و باید اقلام ساخت چین را جایگزین کند و انگیزه پایبندی به استانداردهای جهانی را تضعیف کند. مطالعه «موسسه جهانی مک‌کینزی» در بررسی ۸۱فناوری درحال‌توسعه نشان داد که چین تاکنون از استانداردهای جهانی برای بیش از ۹۰درصد آنها استفاده کرده است. در بسیاری از این موارد، پکن برای ۲۰ تا ۴۰درصد از ورودی‌های موردنیاز خود به شرکتهای چندملیتی خارجی متکی بوده است. ازآنجا‌که نیمه‌هادی‌ها نقش فزاینده‌ای را در تمام کالاهای مصرفی ایفا می‌کنند، نه‌فقط لوازم الکترونیکی یا تجهیزات تکنولوژیکی پیشرفته، بلکه بازارهای همه کالاهای تولیدی احتمالا با هزینه‌های بیشتر (بخوانید تورم) و انتخاب کمتر برای مصرف‌کنندگان تقسیم می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان تجارت جهانی، در بلندمدت، جدا شدن اقتصاد جهانی و تبدیل آن به دو بلوک مستقل «غربی» و «چینی» حداقل منجر به کاهش ۵درصدی تولید ناخالص داخلی جهانی خواهد شد که بدتر از آسیب ناشی از بحران مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۸ است. مدل‌سازی صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که «چشم‌انداز رشد برای اقتصادهای درحال‌توسعه بر اساس این سناریو تیره می‌شود و برخی از آنها با ضررهای رفاهی دورقمی مواجه می‌شوند».
هشت-بدتر شدن تاثیرات تغییر آب‌وهوا:درخواست‌ها برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی توسط دولت‌های تولیدکننده نفت مسدود شد، حتی زمانی که افزایش دما به ۵/۱درجه سانتی‌گراد به‌عنوان یک هدف را محدود می‌کرد. اکثر دانشمندان فکر می‌کنند که جهان به‌زودی به افزایش ۵/۱درجه سانتی‌گراد خواهد رسید و ما در مسیر افزایش ۲/۲درجه سانتی‌گراد قرار داریم، مگر اینکه کشورها متعهد به کاهش ۴۳درصدی در کل انتشار گازهای گلخانه‌ای شوند.
کشورهای غربی در حال حاضر برای ارائه کمک‌های مالی به کشورهای درحال‌توسعه با انتقال آنها به جهانی با کربن کمتر در تنگنا بوده و به این وعده‌ها عمل‌نکرده‌اند. جمهوری‌خواهان که اکنون کنترل مجلس نمایندگان را در دست دارند، پیش‌تر گفته بودند که نمی‌خواهند برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی به دیگران پول بدهند. تغییر به راست و تغییری ملی‌گرایانه‌تر در سیاست اروپا نیز ممکن است تامین مالی «زیان و ضرر» را در سال‌های آینده به خطر بیندازد. با وجود فراوانی فزاینده رویدادهای شدید آب‌وهوایی – که همه کشورها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، نه‌فقط کشورهای فقیر را – تغییرات آب‌وهوا هنوز یک اولویت اساسی برای غرب صنعتی است.
نه-تشدید تنش‌های آمریکا و چین: با وجود نشست نوامبر بایدن-شی، جایی که هر دو رهبر تلاش‌هایی را برای تثبیت روابط آغاز کردند، اختلافات اساسی درباره تایوان، قوانین و استانداردهای فناوری، تجارت، حقوق بشر و دست‌اندازی‌های پکن بر اساس ادعاهای ارضی بی‌اعتبار در دریاهای چین جنوبی و شرقی باقی‌مانده است. ازسرگیری اولیه تجارت، آب‌وهوا و گفت‌وگوهای ارتش با ارتش آغازشده است؛ اما ناسیونالیسم ناپایدار در هر دو طرف می‌تواند هر دستاورد اساسی را مختل کند. واکنش پکن تاکنون به ممنوعیت صادرات هوش مصنوعی و تراشه‌های ابررایانه‌ای و تجهیزات ساخت تراشه توسط دولت بایدن، همانا ثبت شکایت در سازمان تجارت جهانی علیه آن و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری ۱۴۳میلیارد دلاری اضافی در یارانه‌ها برای صنعت نیمه‌رسانایش بوده است. این اقدامات به دنبال خفه‌کردن توسعه فناوری پیشرفته چین است. درحالی‌که یک مخالفت دوحزبی نسبت به چین وجود دارد، مجلس نمایندگان تحت‌کنترل جمهوری‌خواهان قصد دارد برنامه‌ای تهاجمی‌تر برای مقابله با چین درباره تایوان، تجارت و حقوق بشر اتخاذ کند که خطر تضعیف دستور کار بایدن را به دنبال دارد. هرچند احتمال تلاش چین برای وادار‌کردن تایوان به اتحاد با سرزمین اصلی را در سال۲۰۲۳ یا چندین سال پس‌ازآن بسیار کم ارزیابی می‌کنیم، اما قانون بلاتکلیف «قانون سیاستگذاری تایوان» که هدف آن تقویت روابط نظامی و سیاسی با تایوان است، دوباره نمایش متقابل عزم راسخ و شیطان‌سازی متقابل را برانگیخت. تلاش برای تثبیت رابطه با سرعت‌گیرهای جدی روبه‌رو است و ممکن است از ریل خارج شود.
ده-مخمصه خطرناک‌تر در شبه‌جزیره کره: آزمایش بی‌وقفه طیف کاملی از موشک‌های بالستیک پیونگ‌یانگ (۸۶ آزمایش در سال۲۰۲۲)؛ موشک‌های کروز، موشک‌های تاکتیکی با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای، متحرک و میان برد و موشک‌های قاره‌پیما بخشی از دستور کار کره‌شمالی برای ایجاد یک زرادخانه قابل بقای «ضربه دوم» و ارائه گزینه‌های بیشتر برای اجبار و حمله احتمالی است. همان‌طور که دولت‌های آمریکا و کره‌جنوبی هشدار داده‌اند، ماه‌هاست که آماده‌سازی هفتمین آزمایش هسته‌ای در کره‌شمالی در حال انجام است. تفاهم احتمالی «کمک برای مهار» بین پیونگ‌یانگ و پکن ممکن است توضیح دهد که چرا چنین آزمایشی رخ نداده است. با‌وجوداین، اگر آزمایش هفتم رخ دهد و پکن تحریم‌های شورای امنیت با هدف تنبیه کره‌شمالی را وتو کند، شکاف در روابط آمریکا و چین احتمالا عمیق‌تر خواهد شد. زرادخانه پیونگ‌یانگ در حال حاضر برای بازدارندگی متقابل با ایالات‌متحده و کره‌جنوبی بسیار بیشتر از حد نیاز است. رئیس «کیم جونگ اون» ممکن است وسوسه شود تا اقدامات تحریک‌آمیزی را بر اساس محاسبات اشتباهی انجام دهد که می‌تواند به یک بحران یا درگیری شمال- جنوب دامن بزند.
خطراتی که در بالا موردبحث قرار گرفت، به تعبیر دونالد رامسفلد، وزیر دفاع سابق، «ناشناخته‌های شناخته‌شده» هستند؛ تحولات یا روندهای قابل‌تشخیصی که می‌توان مسیرهای احتمالی آنها را ارزیابی کرد. علاوه بر این، طیفی از «ناشناخته‌های‌ناشناخته» وجود دارد: رویدادهایی که نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که پیامدهای فاجعه‌باری دارند. در میان آنها این موارد هست: فوران ابر آتش‌فشان‌ها (یِلواِستون، اندونزی و ژاپن)؛ ایجاد یک سیارک غول‌پیکر به عرض ۶مایل آن‌قدر بزرگ که دایناسورها را ۶۶میلیون سال پیش کشت؛ توفان خورشیدی و پرتاب مقادیر زیادی از ذرات باردار مغناطیسی به زمین که می‌تواند شبکه‌ها را برای هفته‌ها یا ماه‌ها از کار بیندازد و اشعه گامای رادیواکتیو که از اعماق فضا می‌تابد. همان‌طور که از همه‌گیری کووید دیدیم، هزاران ویروس در سیاره ما می‌توانند جرقه همه‌گیری‌های آینده را مشتعل کنند که مقابله با برخی از آنها دشوارتر از کووید است.
Source link
